Recensies

Recensie in Luister: 'Overleven in de Sovjet-Unie'

'Toegevoegde cd’s met muziekfragmenten zouden het boek onbetaalbaar maken, maar elke bladzijde bevat een hoeveelheid QR-codes resp. shortlinks waarmee de muzikale illustraties kunnen worden opgeroepen. Het zijn er in totaal zo’n zeshonderd; voor Olof stond de muziek zelf centraal. Het is een waardevol en handzaam extra bij deze unieke combinatie van naslagwerk en verdieping. Een indrukwekkende prestatie.'
Uit de recensie van Gerard Scheltens voor Luister

Recensie in Opus Klassiek

'Om de lezer die niet alleen in de muziek maar ook in de zowel om- als achterliggende geschiedenis is geïnteresseerd, wacht een ware ontdekkingstocht die – hoe kan het anders – vergezeld gaat van de nodige kruisbestuivingen, maar ook van sterke contrasten en bijzondere verbanden. (...) Zo ontvouwt zich het boek ook: vreemd en verrassend, vanuit westers perspectief misschien wel de belangrijkste twee sleutelwoorden, met het aardse bestaan van Dmitri Dmitrijevitsj Sjostakovitsj als de rode draad die alles bindt en verbindt.'
Uit de recensie van Aart van der Wal voor Opus Klassiek

Muzikaal overleven in de Sovjetunie

Wie in het 20e-eeuwse Rusland als kunstenaar wilde werken moest zich in allerlei bochten wringen om niet te worden vermalen door de machthebbers. Lenin, Stalin en Brezjnev hadden ieder zo hun eigen voorkeuren. Zo’n voorkeur betekende roem, en een afwijzing leidde tot karaktermoord, doodzwijgen, werkkamp of gewoon de kogel.

De componist Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) maakte van dichtbij de revolutie mee en de culturele gevolgen ervan. Karaktermoord en een periode van doodzwijgen onderging hij onder Stalin. Hij slaagde erin de dictator te overleven met een publieke zelfbeschuldiging en een periode van zelfopgelegde artistieke beperking in zijn openbaar uitgevoerde composities. Na de dood van Stalin nam hij op monumentale wijze revanche: de overwinning van de kunst op de banaliteit van de macht. 

In De kunst om te overleven legt programmamaker en auteur Arthur Olof (1957-2014) de levenslange polemiek bloot van Sjostakovitsj persoonlijk -en de kunsten in het algemeen, tegenover de machthebbers van het Sovjetrijk. Het lijden van de kunstenaar mag dan wel een prachtig thema zijn uit de romantiek, in het ijzingwekkende politieke klimaat van de Sovjetunie was er niets romantisch aan.

Het boek beschrijft het Russische muziekleven tegen het historische decor. De componisten die ervoor kozen de Sovjetunie niet te verlaten (zoals Stravinski of Prokofiev wèl deden) steken hier af als verweesde ploeteraars, steeds bezig met overleven van honger, oorlog, staatsterreur, verraad en ziekte. Anders dan de doorsnee Sovjetburger schitteren ze in dit treurige decor, door juweeltjes van muziek te produceren. 

Bij de postume presentatie van De kunst om te overleven afgelopen juni, werd de lezer een beetje voorbereid op compactheid van de inhoud. Dat is slechts gedeeltelijk juist. De tekst is namelijk rijk besprenkeld met QR-codes waarmee de lezer gemakkelijk de muziek uit de radioprogramma’s van Olof kan oproepen. Daarmee is het niet platweg een leesboek, maar vooral ook een verrassend luisterboek, met zo’n 600 composities als illustratie. Daarnaast biedt het boek de context waarin zich het leven van de Russische componisten zich afspeelde. En tot slot hanteert Olof in zijn boek een onderkoelde stijl met sardonische wendingen, die de liefhebber meteen herkent uit het muzikale idioom van Sjostakovitsj zelf.

– Bert van den Assem

Reacties na de boekpresentatie

'Wat was het gisteren een geslaagde dag! Nog heel erg gefeliciteerd daarmee en superveel dank voor alles wat je hebt gedaan om dit mede mogelijk te maken! Het was ook heel ontroerend allemaal en ik kon Arthur over de “balkonrand” daarboven zien leunen met dat typische glimlachje van hem, heeel tevreden!'

'ik las al enkele zeer boeiende hoofdstukken en vind het een prachtig aantrekkelijk boek!!'

'Wat een fantastisch boek heeft Arthur geschreven, samen met jou en vele anderen natuurlijk. Een waar monnikenwerk, daar kom je na de eerste paar bladzijden wel achter.En als je eenmaal doorhebt hoe de muzikale vork in de steel zit, leer je snel manoeuvreren, lezen en luisteren en kom je tot de ontdekking dat dit werk voor jaren voedsel voor de geest biedt.'

'Het is een prachtig boek geworden. En het voelt zo compleet met de QR-codes die probleemloos naar de uitzendingen verwijzen.'

'Door veel observaties, opmerkingen en verrassende verbanden kon ik gemakkelijk de ironische grijnslach van Arthur ontwaren. De stijl staat als een huis.'